De historie van het Bevrijdingsvuur

Wageningen staat in Nederland bekend als de Stad der Bevrijding. Hier werd op 5 mei 1945 de capitulatie van de Duitse troepen in Nederland, Noordwest-Duitsland en Denemarken ondertekend in Hotel de Wereld. Sindsdien heeft Wageningen een bijzondere rol gekregen in het levend houden van de herinnering aan de bevrijding en het vieren van vrijheid.

Centraal daarin staat het Bevrijdingsvuur, hét symbool voor vrijheid. Sinds 1948 wordt het vuur ieder jaar in de nacht van 4 op 5 mei ontstoken in Wageningen en door hardlopers in estafettevorm door heel Nederland verspreid tijdens de Nationale Bevrijdingsvuurestafette. Dit ritueel herinnert ons eraan dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, maar telkens opnieuw moet worden doorgegeven. Het is een indrukwekkend teken van nationale eenheid dat jaarlijks wordt georganiseerd. Met alleen al de bezoekers van de Bevrijdingsfestivals komen minimaal 700.000 mensen met het Bevrijdingsvuur in aanraking.　

De traditie van het vuur en de estafette heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld van een eenmalige actie tot een landelijk evenement waarbij honderden lopers en gemeentes betrokken zijn. In de nacht van 4 op 5 mei wordt in Wageningen, de Stad der Bevrijding, traditioneel het Nationaal Bevrijdingsvuur ontstoken tijdens ‘Vuur van de Vrijheid’. Dit programma wordt live uitgezonden op NPO 1 vanaf het 5 Mei Plein en markeert de overgang van herdenken naar het koesteren van de vrijheid. Aan het einde van ‘Vuur van de Vrijheid’ start de Nationale Bevrijdingsvuurestafette. Estafettelopers uit vele loopgroepen  lopen de hele nacht met het Bevrijdingsvuur in estafette naar hun thuisgemeente.

 

De tijdlijn

1945 – Capitulatie in Wageningen
Op 5 mei 1945 tekenden de Duitse troepen hun overgave in Hotel de Wereld. Wageningen werd daarmee het symbool van bevrijding in Nederland.

1948 – Eerste Bevrijdingsvuurtocht
In 1948 werd het Bevrijdingsvuur door de Britse generaal Bernard Montogomery in Portsmouth naar het D-day strand in Normandië gebracht. Ter gelegenheid van de herdenking van de bevrijding brachten Nederlandse atleten het bevrijdingsvuur vanuit Bayeux in Normandië naar Nederland. In de Capitulatiezaal van Hotel De Wereld droegen zij het Bevrijdingsvuur over aan de toenmalige burgemeester Klaassesz van Wageningen. Vervolgens verspreidden andere estafettelopers het Bevrijdingsvuur via Rhenen naar Den Haag en andere plaatsen in het land. Hiermee werd de basis gelegd voor de traditie van het vuur.

1950–1970 – Ontwikkeling van de traditie
In de decennia na de oorlog werden er op verschillende manieren herdenkingen en vuren georganiseerd. Het idee van het bevrijdingsvuur bleef bestaan, maar was nog niet ieder jaar vastomlijnd. Van 1954 tot en met 1962 haalden leden van de Motorclub "de Rijnridders" de bevrijdingsfakkel op in Normandië en brachten het Bevrijdingsvuur in die jaren naar Wageningen. Een jaar later, in 1963, liet de gemeente Wageningen speciaal een brander installeren in een ketelhok van het Gemeentelijke Gas- en Waterleidingsbedrijf. Op deze manier zou het Bevrijdingsvuur eeuwig blijven branden.

Tot 1967 droeg de atletiekafdeling van de gymnastiekvereniging Houdt Braaf Stand (HBS) zorg voor de fakkelloop, zoals de Nationale Bevrijdingsvuurestafette toen heette, naar Hotel De Wereld. Nadat de atletiekafdeling van HBS was opgeheven, is Atletiekvereniging Pallas ’67 opgericht. Op 4 mei 1967 brachten atleten van Pallas’67 voor de eerste keer het Bevrijdingsvuur naar Hotel De Wereld. Het verspreiden van het Bevrijdingsvuur door heel Nederland gebeurd door onder andere atletiekverenigingen, 4 en 5 mei comités, scholen, Oranjeverenigingen en andere organisaties.

1980 – Start van de Bevrijdingsvuurestafette vanuit Wageningen
De traditie kreeg vaste vorm: elk jaar wordt in de nacht van 4 op 5 mei in Wageningen het vuur ontstoken. Hardlopers uit heel Nederland komen bijeen en brengen het vuur in estafette naar hun eigen gemeenten.

1990–heden – Landelijke verspreiding
De Bevrijdingsvuurestafette groeide uit tot een grootschalig evenement. Inmiddels doen honderden loopgroepen mee, vaak bestaande uit studenten, sportverenigingen, veteranen en jongeren. Het vuur bereikt in de vroege ochtend van 5 mei talloze dorpen en steden in Nederland. In 2005 hebben bijna 4.000 deelnemers uit 220 plaatsen het Bevrijdingsvuur als ‘een lopend vuurtje’ door het land verspreid. Een indrukwekkend teken van nationale eenheid. De aankomst van het Bevrijdingsvuur in de eigen gemeente is een mooie symbolische uiting bij de plaatselijke 5 mei activiteiten.

Bij de jubileumviering van de bevrijding in 2015 werd het Bevrijdingsvuur vanuit Hull ontstoken door Tweede Wereldoorlog veteraan Raymond Lord. Hij droeg het vuur over op Sword Beach, waar hijzelf op D-day aan wal is gekomen en gestreden heeft voor de vrijheid van Europa. Tourclub Wageningen’79 heeft dit Bevrijdingsvuur vanuit Normandië opgehaald. Bij de Belgisch-Nederlandse grens nam de Wageningse atletiekvereniging Pallas’67 het Bevrijdingsvuur over, om het vervolgens rond middernacht in Wageningen te brengen. Vanuit hier werd het Bevrijdingsvuur door 5.000 deelnemers opgehaald en naar meer dan 200 gemeenten in Nederland gebracht.

Vandaag
Wageningen blijft het hart van de vrijheid. Het ontsteken van het bevrijdingsvuur en de estafette zijn jaarlijks het begin van de Bevrijdingsdagvieringen en de vele Bevrijdingsfestivals in het land. Het vuur houdt de herinnering levend en geeft de boodschap door dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is.